Bij het ontwikkelen van een verlichtingsconcept voor fiets- en voetgangerstunnels is het belangrijkste uitgangspunt om een schaalbaar concept te ontwikkelen. We willen voorkomen dat iedere tunnel een uniek lichtkunstwerk of 'prototype' nodig heeft, omdat dat voor veel (kleinere) onderdoorgangen financieel niet haalbaar is. Natuurlijk is ook iedere onderdoorgang uniek, met specifieke kenmerken. Daarom zoeken we naar een algemeen concept, dat aanpasbaar is aan de specifieke situatie. We willen zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande, commercieel verkrijgbare (deel-) oplossingen omdat daarmee zowel de onderhoudbaarheid als de schaalbaarheid groter is, dan met speciaal gemaakte 'prototypes'. Het doel is om niet alleen voor die ene locatie een oplossing te vinden, maar voor vele, vergelijkbare locaties en situaties in Nederland.

Wat speelt er bij veiligheid in fiets- en voetgangerstunnels? Mensen voelen zich veiliger als:

• De tunnel niet te 'krap' voelt (en juiste hoogte/breedte verhouding heeft)
• Je door de tunnel heen kunt kijken (doorkijk)
• Je goed kunt zien wat zich ín de tunnel bevindt (contrast van de wanden, nissen)
• Je kunt zien wat zich net buiten de tunnel bevindt (geen bosschages of onduidelijke plekken)
• Je handelingskeuzes hebt
• Het lichtniveau binnen en buiten de tunnel gelijkmatig is ('s nachts én overdag)

Uit het vooronderzoek is de volgende ontwerpuitdaging geformuleerd:

Hoe kunnen we de sociale veiligheidsbeleving van fietsers en voetgangers verbeteren door, met behulp van passende verlichting, het gebied bij de in-en uitgangen van de tunnels te betrekken bij de tunnelbeleving, zodat het hele gebied prettiger, veiliger en als één geheel wordt ervaren?

Voor de oplossingsrichtingen, willen we:

• Het gebied bij de in- en uitgangen van de tunnels betrekken bij de tunnelbeleving zodat het als één geheel wordt ervaren
• Een identiteit creëren, (spannend maar niet té), bijvoorbeeld gebruik makend van de binnenkant
• In een pressure cooker hebben we breed oplossingen gezocht voor de ontwerpuitdaging(en). We hebben alle mogelijke bestaande oplossingsrichtingen geclusterd en beschreven in 14 oplossingsrichtingen.

  Designbrief Rotterdamse Tunnels.pdf

• Het concept beoogt het verbeteren van de sociale veiligheidsbeleving door (een combinatie van) commercieel verkrijgbare verlichting.
• Door een betere overgang te realiseren tussen buiten en binnen de tunnel, met bij de omgeving passende patronen wordt een identiteit gecreëerd met een prettige sfeer.
• In de tunnel wordt ondersteunende verlichting toegepast (warmer of kouder wit licht) die past bij de omgeving en eventueel het moment van de avond.
• De verkrijgbaarheid van de (losse) componenten moeten zorgen voor een gemakkelijker onderhoud.
• Een passende uitstraling voor een specifieke tunnel wordt verkregen door de keuze van het licht (intensiteit, kleurtemperatuur) en de vormgeving van de te projecteren patronen.
• Optioneel kan de verlichting dynamisch reageren op voorbijgangers.

De verbinding maken tussen binnen en buiten de tunnel, willen we realiseren door de reguliere tunnelverlichting uit te voeren met dimbare led (waar mogelijk passend in de ruimte van het 'oude' armatuur) en aanpasbaar in kleurtemperatuur (tunable white). Daarnaast worden patronen geprojecteerd, in en buiten de tunnel om een overgang te creeren. Het ontwerp is vervolgens aan te passen aan elke specifieke locatie en situatie (type en positie projectie, lichtintensiteit, lichtkleur, etc).

 

Om de functie van de oplossing en de acceptatie ervan bij en met verschillende belanghebbenden te toetsen, voeren we verschillende demo's op locatie uit.

 

In de wijk Noordwest in de Gemeente Utrecht is een fiets- en voetgangers onderdoorgang, waarvan bewoners hebben aangegeven dat deze niet prettig is. De Laan van Engelswier wordt verbonden met de Hoveniersstraat door een tunnel onder het spoor. Samen met bewoners is in kaart gebracht welke problemen spelen in en rond de tunnel en zijn ideeën bedacht om de tunnel met het passende verlichtingsconcept te verbeteren.

Vervolgens is een demo opgezet met Led armaturen en gobo-projecties, die door het projecteren van natuurlijke elementen op het plafond en de wanden binnen en buiten de verbinding tussen binnen en buiten versterken. In een onderzoek met ongeveer 25 omwonenden, zijn 3 verschillende lichtscenes beoordeeld, met verschillende kleuren en intensiteit van de verlichting en de patronen.

Een volledig verslag van het ontwerpproces, het gebruiksonderzoek en de volledige onderzoeksresultaten zijn te vinden in het onderzoeksverslag:

  Onderzoeksverslag demo tunnel Utrecht openbaar fase2.pdf

In Rotterdam is een demo uitgevoerd bij 2 verschillende tunnels. De Statentunnel is een belangrijke verbindingsweg tussen de noordelijke wijken en het centrum van Rotterdam. Het IJsselmondseplein is een groot verkeersplein ten zuiden van Rotterdam, waar verschillende verbindende fiets- en voetpaden doorheen lopen. Deze worden veel gebruikt door forenzen. In het gebied bevinden zich meerdere tunnels die onder de grote verkeersaders doorlopen. Het is verder een groen gebied zonder bebouwing. In beide tunnels is een functionele demonstratie opgebouwd met producten die op de markt beschikbaar zijn. Met behulp van tunable white LED panelen, Gobo-projecties en een paalarmatuur met projecties is het concept uitgevoerd. In een onderzoek met ongeveer 25 mensen, zijn 3 verschillende lichtscenes beoordeeld door de deelnemers. Ondanks de beperkingen van de demo blijkt toch 50% van de deelnemers aan het onderzoek positief te zijn over het concept.

Een volledig verslag van het ontwerpproces, het gebruiksonderzoek en de volledige onderzoeksresultaten zijn te vinden in het onderzoeksverslag:

  Onderzoeksverslag Rotterdamse Tunnels.pdf